Wheat Farming Tips: महाराष्ट्रात रब्बी हंगामातील मुख्य पीक म्हणून गव्हाकडे पाहिले जाते. गव्हाची पेरणी तर सर्वच शेतकरी करतात, पण प्रत्येकाला अपेक्षित उत्पादन मिळत नाही. याचे मुख्य कारण म्हणजे पहिले पाणी (First Irrigation) आणि खत व्यवस्थापनात होणारी चूक. पेरणीनंतरचे पहिले २१ दिवस गव्हाच्या पिकासाठी अत्यंत संवेदनशील असतात.
जर तुम्ही योग्य वेळी पाणी आणि खतांचे नियोजन केले, तर गव्हाला फुटव्यांची संख्या वाढून उत्पादनात २० ते ३० टक्क्यांनी वाढ होऊ शकते. जाणून घेऊया सविस्तर नियोजन:
पहिले पाणी: मुकुटमुळे फुटण्याची वेळ (Crown Root Initiation)
गव्हाच्या पिकात पेरणीनंतर १८ ते २१ दिवसांनी पहिली सिंचन पाळी देणे सर्वात महत्त्वाचे असते. या अवस्थेला ‘मुकुटमुळे’ फुटण्याची अवस्था म्हणतात.
- महत्त्व: याच वेळी जमिनीखाली नवीन मुळे तयार होतात आणि पिकाला फुटवे (Tillering) फुटण्यास सुरुवात होते.
- टीप: जर तुम्ही हे पाणी उशिरा दिले, तर फुटव्यांची संख्या कमी होते आणि पर्यायाने गव्हाच्या लोंब्यांची संख्या घटते. मध्यम जमिनीसाठी २१ दिवस तर हलक्या जमिनीसाठी १८ व्या दिवशी पाणी देणे फायदेशीर ठरते.
युरियाचा पहिला डोस: फुटव्यांची संख्या वाढवण्याचा फॉर्म्युला
पहिले पाणी देताना नत्राचा (Nitrogen) पुरवठा करणे अनिवार्य आहे. नत्रामुळे पिकाची शाकीय वाढ जोमदार होते आणि गव्हाला गर्द हिरवा रंग येतो.
- नियोजन: पहिल्या पाण्यासोबत प्रति एकर ३० किलो युरिया फेकून द्यावा.
- फायदा: यामुळे फुटव्यांची वाढ वेगाने होते आणि झाड सशक्त बनते. लक्षात ठेवा, युरिया हा नेहमी पाणी देण्यापूर्वी किंवा ओलावा असतानाच द्यावा जेणेकरून तो मुळांपर्यंत लवकर पोहोचेल.
पोटॅश आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचे महत्त्व
अनेक शेतकरी केवळ युरिया आणि डीएपी (DAP) वर भर देतात, पण पोटॅशकडे दुर्लक्ष करतात.
- पोटॅशचा वापर: जर तुम्ही पेरणीच्या वेळी पोटॅश दिले नसेल, तर पहिल्या पाण्यासोबत १५ ते २० किलो म्युरेट ऑफ पोटॅश (MOP) जरूर द्यावे. यामुळे दाणे टपोरे भरतात आणि पिकाची रोगप्रतिकारशक्ती वाढते.
- सूक्ष्म अन्नद्रव्ये: गव्हामध्ये पिवळेपणा येऊ नये आणि वाढ जोमदार व्हावी यासाठी झिंक सल्फेट (Zinc Sulphate) किंवा सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता असल्यास ‘ग्रेड-४’ ची फवारणी किंवा खतात मिसळून वापर करावा.
खत व्यवस्थापनाचा तक्ता (एकरसाठी)
| खताचा प्रकार | मात्रा (एकर) | देण्याची वेळ |
| युरिया | ३० किलो | पेरणीनंतर १८-२१ दिवस (पहिले पाणी) |
| पोटॅश (MOP) | १५-२० किलो | पेरणीच्या वेळी न दिल्यास पहिल्या पाण्यासोबत |
| झिंक सल्फेट | ५ ते १० किलो | जमिनीच्या प्रकारानुसार |
